F-14A TOMCAT

RYS HISTORYCZNY:  Grumman F-14 Tomcat – amerykański naddźwiękowy myśliwiec pokładowy o zmiennej geometrii skrzydeł opracowany i produkowany przez wytwórnię Grumman Corporation w Bethpage i Calverton na Long Island. Pierwotnie służył do obrony floty, wywalczania przewagi powietrznej i prowadzenia rozpoznania taktycznego, później – przez dodanie możliwości przenoszenia bomb – przystosowany został do uderzeń na cele naziemne. F-14 wszedł do służby w United States Navy w 1972 roku, zastępując F-4 Phantomy II. W roku 1976 wyeksportowano siedemdziesiąt dziewięć maszyn do Iranu, który stał się jedynym poza Stanami Zjednoczonymi użytkownikiem Tomcatów. Oficjalne wycofanie maszyny ze służby w US Navy nastąpiło 22 września 2006 roku w Naval Air Station (bazie lotniczej) Oceana. Następcą Tomcata został wielozadaniowy F/A-18E/F Super Hornet, F-14 nadal pozostają jednak na wyposażeniu lotnictwa Iranu.

OPIS  : F-14 TOMCAT

F-14 Tomcat został zaprojektowany przez Grummana w odpowiedzi na zapotrzebowanie marynarki wojennej Stanów Zjednoczonych na samolot przewagi powietrznej i obrony floty, budowany w ramach programu VFX (Navy Fighter Experimental – eksperymentalny myśliwiec floty) po zakończeniu nieudanego projektu F-111B. Początki F-14 wywodzą się jednak sprzed programu VFX i sięgają wcześniejszego prywatnego przedsięwzięcia wytwórni Grumman z 1966 roku, konstrukcji samolotu myśliwsko-bombowego dla projektu VFAX (Navy Fighter Attack Experimental – eksperymentalny myśliwsko-bombowy samolot floty), który miał być lepszym myśliwcem niż F-4 Phantom II i lepszym bombowcem niż A-7 Corsair II. Po 1965 roku inżynierowie Grummana wykonywali projekt morskiej wersji samolotu F-111 z nowymi ekonomiczniejszymi silnikami dwuprzepływowymi, zmienną geometrią skrzydeł dla optymalizacji lotu z dużymi prędkościami i niskiej prędkości lądowania, zdolnej przenosić nowe duże pociski powietrze-powietrze AIM-54 Phoenix o zasięgu powyżej 200 km. Program VFAX został rozpoczęty, gdy marynarka próbowała wprowadzić samolot F-111B będący tylko nosicielem pocisków rakietowych i niezdolny do walki z MiG-ami, z którymi zetknęło się lotnictwo amerykańskie podczas wojny w Wietnamie, ze względu na małą zwrotność. Dodatkowo wersja F-111B, ze swoją masą całkowitą przekraczającą 31 000 kg, przekraczała założenia US Navy, która przyjęła masę całkowitą nowego samolotu na poziomie 23 ton. Na początku 1966 roku dowództwo US Navy zdało sobie sprawę, że lżejszy samolot zdolny do przenoszenia pocisków Phoenix będzie lepszym rozwiązaniem niż cięższa maszyna myśliwsko-bombowa, jaką był F-111B. W odpowiedzi na nowe wymagania w ramach kolejnego zmodyfikowanego programu VFX, inżynierowie Grummana przenieśli opracowane dla F-111B rozwiązania, silniki i systemy uzbrojenia zoptymalizowane do zadań obrony floty, do nowego samolotu oznaczonego jako G-303, wygrywając konkurs w styczniu 1969 roku. Projekt nowego myśliwca marynarki zyskał najwyższy priorytet ze względu na obawy dowództwa US Navy związane z brakiem samolotu zdolnego przeciwstawić się maszynom takim jak radziecki MiG-25 Foxbat, który powstał w czasie, gdy Amerykanie borykali się z nieudanymi projektami – najpierw F6D Missileer, a później F-111B. W nowej maszynie zastosowano silniki Pratt & Whitney TF30 i system kierowania ogniem AWG-9, produkcji firmy Hughes Aircraft Company dla pocisków Phoenix z F-111B, a w celu redukcji kosztów wykorzystano wloty powietrza, podwozie i skrzydła od samolotu A-6 Intruder, zainstalowane do nowego lepszego kadłuba z mechanizmem zmiany geometrii skrzydeł, oraz z wykorzystaniem wielu elementów tytanowych, w technologii opracowanej przy projektowaniu rozpoznawczego SR-71 Blackbird. W ramach serii testowej zamówiono 12 egzemplarzy samolotów oznaczonych jako YF-14. Nazwa Tomcat została nadana na cześć admirałów floty amerykańskiej Thomasa Connolly’ego i Thomasa Moorera. Admirał Connolly znacząco wspomógł rozwój projektu na tyle, że zaczęto o F-14 mówić „kot Toma” Tom’s cat, ponadto zawołanie lotnicze admirała brzmiało właśnie Tomcat, a dodatkowo było zgodne z tradycją nazywania samolotów marynarki Grummana „kocimi” nazwami. F-14 okazał się nie tylko lepszym myśliwcem, ale także lepszym wielozadaniowym bombowcem niż F-4 Phantom. W chwili wprowadzenia do służby F-14 Tomcat był najzwrotniejszym i posiadającym najmocniejsze silniki myśliwcem. Zmienna geometria skrzydeł i system kierowania ogniem obsługujący pociski Phoenix były na tyle niepowtarzalne, że już nigdy później nie skonstruowano w Stanach Zjednoczonych podobnego myśliwca. Ostatecznie maszyna ta została wycofana po 35 latach służby ze względu na duże koszty utrzymania, chociaż nawet teraz zasięg i udźwig uzbrojenia oraz parametry radaru i pocisków Phoenix pozostają lepsze w porównaniu do wielu współcześnie używanych maszyn. F-14 to dwusilnikowy, dwumiejscowy (kabina w układzie tandem wyposażona w fotele wyrzucane Martin-Baker GRU-7A) pokładowy samolot myśliwski w układzie górnopłatu o zmiennej geometrii skrzydeł. Konstrukcja płatowca klasyczna duralowo-tytanowa z dodatkiem stali i kompozytów. Pilot zajmuje pierwszą kabinę, a w drugiej znajduje się operator radaru przechwytującego nazywany RIO (ang. Radar Intercept Officer). Oba kokpity są różne i mają bardzo niewiele dublujących się elementów. Skos skrzydeł jest regulowany automatycznie w granicach od 20° do 68° w zależności od prędkości. Możliwe jest również ręczne nastawienie skosu w tym wybór specjalnego trybu 55° do ataku na cele naziemne. W celu zmniejszenia przestrzeni zajmowanej przez samolot na lotniskowcu możliwe było złożenie skrzydeł pod kątem 75° w taki sposób, że zachodziły one na stateczniki poziome. Dla poprawienia własności manewrowych zastosowano spojlery, a dla polepszenia własności lotnych przy niskich prędkościach klapy i sloty. Przy dużych prędkościach i ustawieniu płatów pod maksymalnym kątem z nasad skrzydeł wysuwały się dodatkowe małe skrzydełka stabilizujące. Płytowe poziome usterzenie ogonowe mogło działać na dwa sposoby: jako ster wysokości lub jako lotki zwłaszcza podczas lotów ze złożonymi skrzydłami. Na grzbiecie kadłuba zamocowano dwa stateczniki pionowe, oraz hamulec aerodynamiczny. Kadłub samolotu zbudowano ze stopów aluminium oraz tytanu, z dużym udziałem materiałów kompozytowych. Napęd maszyny stanowiły dwa dwuprzepływowe silniki Pratt & Whitney TF30-P-412 o ciągu 54,9 i 93 kN z dopalaniem, umieszczone w osobnych gondolach pod kadłubem w celu zapewnienia odpowiedniego przepływu powietrza (z czym był największy problem w poprzednim samolocie Grummana F-111). Dodatkową zaletą takiego położenia silników był łatwiejszy dostęp i ich ewentualna wymiana przez obsługę naziemną. Wloty powietrza wyprofilowano pod kątem, a wewnątrz zainstalowano regulator przepływu w postaci płyty. Pod każdą gondolą silnika można było podwiesić dodatkowy zbiornik paliwa o pojemności 1011 litrów. Z prawej strony dziobu maszyny zainstalowano składaną sondę do tankowania w powietrzu. Ze względu na konieczność startu i lądowania z lotniskowca pomiędzy gondolami silników zainstalowano hak hamujący, a na goleni koła przedniego uchwyt do katapulty. Główną bronią Tomcatów były przeciwlotnicze pociski rakietowe dalekiego zasięgu AIM-54 Phoenix o zasięgu 200 kilometrów, naprowadzane aktywnie radiolokacyjnie. Pociski te były przenoszone tylko przez F-14. Chociaż możliwe było podwieszenie sześciu Phoeniksów, ze względu na ich duże rozmiary i masę w warunkach startu z lotniskowca podwieszano tylko cztery na węzłach podkadłubowych pomiędzy gondolami silnikowymi. Do dwóch pozostałych węzłów mocowano dwuprowadnicowe wyrzutnie dla pocisków AIM-7 Sparrow naprowadzanych półaktywnie radiolokacyjnie i AIM-9 Sidewinder naprowadzanych termicznie. Podczas startu z lotnisk możliwe było podwieszenie sześciu Phoeniksów, jednak dwa dodatkowe pociski stawiały tak duży opór aerodynamiczny, że znacząco pogarszały się parametry lotne samolotu.Dodatkowo po lewej stronie kadłuba zamontowano produkowane przez General Electric sześciolufowe działko systemu Gatlinga M61A1 Vulcan kalibru 20 milimetrów z zapasem 675 sztuk amunicji. F-14A zostały użyte po raz pierwszy w 1975 roku jako osłona powietrzna ewakuujących się z Wietnamu wojsk amerykańskich (operacja „Frequent Wind”). Dopiero w 1981 roku F-14 zostały użyte bojowo podczas konfrontacji amerykańsko-libijskiej, której podłożem było posądzenie przywódcy Libii Mu’ammara Kadafiego o wspieranie terroryzmu. Podczas potyczki 19 sierpnia 1981 roku nad zatoką Wielka Syrta dwa F-14A z lotniskowca USS „Nimitz” zestrzeliły parę libijskich Su-22M2. Tomcaty brały też udział w wojnie w Afganistanie i drugiej wojnie w Zatoce Perskiej. Ostatnia misja bojowa F-14 została zakończona 8 lutego 2006 roku, gdy dwie maszyny typu F-14D Tomcat wylądowały na lotniskowcu USS „Theodore Roosevelt” po bombardowaniu w Iraku. Podczas ostatniej operacji bojowej Iracka Wolność (Iraqi Freedom) samoloty F-14 wykonały 1163 misji bojowych w czasie 6876 godzin, zrzucając ponad 4300 ton różnego rodzaju uzbrojenia.

ŹRÓDŁO : WIKIPEDIA