MITSUBISHI 64M BETTY

RYS HISTORYCZNY:  Mitsubishi G4M Hamaki, alianckie oznaczenie kodowe: Betty, przez pilotów zwany „Cygarem” – japoński ciężki samolot bombowy i torpedowy marynarki, bazujący na lądzie. Zaprojektowany i zbudowany w 1939 roku w Japonii w wytwórni lotniczej Mitsubishi Jūkōgyō K.K. w Okayamie przez zespół konstrukcyjny inż. Kiro Honju. Cechowały go duża prędkość i ogromny zasięg sięgający 5 tys. kilometrów. Na skutek traktatu waszyngtońskiego z 1922 roku Stany Zjednoczone posiadały w okresie międzywojennym zagwarantowaną przewagę nad japońską flotą. Strategia japońska zakładała, że należy osłabić siły przyszłego przeciwnika zanim dojdzie do walk okrętów liniowych. Dzięki możliwości operowania z Wysp Marshalla i innych byłych niemieckich kolonii w Mikronezji otrzymano dodatkowe bazy lotnicze dla lotnictwa, które umożliwiały operowanie w kierunku Oceanu Spokojnego. W 1932 roku kontradmirał Isoroku Yamamoto opracował koncepcję nowego typu samolotu jako wielosilnikowy bazowy samolot torpedowy. Plany zostały zaakceptowane przez wiceadmirała Shigeru Matsuyame. Wymagania zostały określone na: przenoszenie dwóch torped lotniczych o masie 2000 kg w promieniu 3600 km. Powstał w ten sposób samolot G2H1 z możliwością przeniesienia 1600 kg w promieniu 2000 km, czyli znacznie poniżej wymagań. Z uwagi na liczne niedopracowania nie był produkowany seryjne. Powstał również rozpoznawczy samolot Ka-9 (G1M1) koncernu Mitsubishi. Według założeń samolot rozpoznawczy powinien mieć zasięg 7400 km, lecz możliwości techniczne nie pozwalały uzyskać takich osiągów. Zmniejszone je zatem do 3600 km. Późniejsza ewolucja samolotu jako uderzeniowego doprowadziła do powstania bombowca G4M1. Okazał się on wyjątkowo udany i rozpoczęto produkcję seryjną 1048 maszyn.

OPIS  : MITSUBISHI 64M BETTY

Samolot Mitsubishi G4M został zaprojektowany w 1937 roku dla dowództwa cesarskiej marynarki wojennej jako następca bombowca G3M. Wytwórnia Mitsubishi otrzymała wyłączność, dzięki wcześniejszej wersji samolotu, na produkcję nowej maszyny. Wymagania uznane zostały za niemożliwe do spełniania. Rozpoczęto projektowanie nowego czterosilnikowego samolotu. Problemem stała się opozycja szefa departamentu technicznego kontradmirała Misao Wada, który naciskał na dwa silniki. Powodem tego sporu było planowane skonstruowanie czterosilnikowego bombowca przez firmę Nakajima, na podstawie Douglasa DC-4E, w wyniku czego powstał G5N1. Pierwszy kierownik Sueo Honjo został odsunięty od projektu i wyjechał do USA, w celu przyglądania się amerykańskim samolotom. Odrzucono zupełnie możliwość wzorowania na G3M ze względu na brak możliwości spełnienia wymagań, a silniki, które miano zastosować, okazały się niewystarczające. Uzyskano zezwolenie na użycie nowych silników Kasei (Mars) w układzie podwójnej gwiazdy o mocy 1530 KM. 3 grudnia 1937 roku rozszerzono wymagania o dodanie ruchomego 20 mm działka Typ 99 Model 1 montowanego w ogonie. Wynikało to ze zdobytych doświadczeń podczas lotów bojowych nad Chinami. Próby aerodynamiczne pozwoliły dopracować kadłub samolotu. W kwietniu 1938 roku Soeo Honjo, który powrócił z USA, przejął kierownictwo projektu. Problemem projektu był zasięg, który mógł zostać osiągnięty z odpowiednią ilością paliwa o objętości minimum 4900 litrów, umiejscowionego blisko środka ciężkości. Wymusiło to zastosowanie układu średniopłata. Zbiorniki nie zostały opancerzone i protektorowane przez wzrost masy. Elektryka samolotu obejmowała: lotki Friese, klapy szczelinowe, podwozie główne. Produkcja prototypu została szybko uruchomiona bez trudności technologicznych. Na tym etapie wzmocniono obronę samolotu działkiem 20 mm Typ 99 Model 1 w ogonie. Silniki zostały przetestowane 20 września, a prototyp samolotu Mitsubishi G4M oblatał w dniu 23 października 1939 roku kpt. pil. Katsuzo Shima. W próbach samolot spisywał się poprawnie i miał dobre osiągi (50 km/h szybszy i o zasięgu 740 km powyżej oczekiwań), uzyskane dzięki małej masie własnej (nie zastosowano opancerzenia kabiny i samouszczelniających się po przestrzeleniu zbiorników paliwa). Cesarska Marynarka Wojenna w 1940 zamówiła 101 samolotów. Pierwsze egzemplarze ukończono w sierpniu 1940 roku w wariancie G6M1, a dopiero w grudniu ukończono pierwszy przed seryjny samolot. Masa samolotu wzrosła o 300 kg. W kwietniu 1941 r. uruchomiono produkcję seryjną wersji G4M1 Model 11, których zamówiono w 1941 roku 300 sztuk z tempem produkcji 30 maszyn na miesiąc. Do grudnia 1941 r. wyprodukowano 266 samolotów tej wersji. W 1942 roku zamówionych zostało 400 kolejnych samolotów. Zbudowano 370 samolotów wersji G4M1 Model 12 z silnikami Kasei 15 o mocy 1280 KM (942 kW) i z samouszczelniającymi się po przestrzeleniu zbiornikami paliwa. Do końca 1942 roku wyprodukowano 661 samolotów G4M1 Model 11 z silnikami Kasei 11. Kolejne wersje samolotu Mitsubishi G4M różniły się w zasadzie mocą silników i uzbrojeniem. Zamontowano na pokładzie instalację gaśniczą, jednak nie działała ona poprawnie. Zamontowano dwie 5 mm płyty pancerne za plecami strzelca ogonowego, które okazały się nieskuteczne i były demontowane. W 1943 roku wydłużono kołpaki śmigieł i rury wydechowe. Zastosowano w samolocie kolektor spalin, co zwiększyło prędkość maksymalną do 444 km/h. Produkcja G4M1 zakończona została w styczniu 1944 roku po zmontowaniu 1200 egzemplarzy seryjnych, 2 prototypów (zmontowano dodatkowo jeszcze cztery egzemplarze z pozostałych części). W 1942 roku wyprodukowano wersję G4M2 i jej odmiany w 1943 roku: G4M2a, G4M2b, G4M2c, G4M2d. Zastosowano w nim płat o niezakłóconym opływie powietrza. Pozwoliło to zwiększyć ilość paliwa o 630 litrów oraz domontować kolejny zbiornik o pojemności 960 litrów, co dało łączny zapas 6490 litrów. Konieczna było zwiększenie tylnego usterzenia oraz zaokrąglenie skrzydeł. Na grzbiecie została zamontowana obrotowa wieżyczka z działkiem. Na przodzie kadłuba zamontowano dwa lub jeden karabin maszynowy. Zastosowany został nowy celownik bombardierski. Wprowadzone zmiany jak i wzmocnienie opancerzenia zwiększyły masę samolotu o 3 tony, do poziomu 12,5 tony. Zaszła przy tym potrzeba wzmocnienia podwozia. W celu utrzymania osiągów zamontowano nowe silniki MK4P Kasei 21 o mocy 1850 KM na wysokości 1800 metrów z czteropłatowymi śmigłami. Z powodu opóźnień w pracach projektowych samolotu G7M1 Taizan, kontynuowano rozwój samolotu G4M. W styczniu 1944 roku oblatany został pierwszy samolot nowej wersji, a w maju rozpoczęto produkcję. Rozpoczęto montowanie w samolocie silników MK4T Kasei 25 o mocy startowej 1850 KM, które zużywały mniej paliwa, a co ważniejsze zredukowały poziom drgań. Późniejsze modele różniły się wariantem uzbrojenia. Podstawowe modele, które weszły do produkcji to G4M2Ab Model 24B i G4M2Ac Model 24C. Z powodu wysokich strat konieczna była wersja o wyższej odporności na ogień myśliwców. Planowano opancerzyć kabinę pilotów, załogi i zbiorniki paliwa. Zasięg samolotu z ładunkiem spadł do 1112 kilometrów, a jako samolot rozpoznawczy 1300 kilometrów. Projekt oznaczono MG4M3 Model 34. Zmienione zostały skrzydła samolotu z dwudźwigarowych na jednodźwigarowe, oraz zamontowano 12 zbiorników paliwa o łącznej pojemności 4490 litrów, co było wynikiem o 2000 litrów mniejszym od poprzedniej wersji. Silniki pozostawione zostały bez zmian. Pierwszy z trzech prototypów ukończono w grudniu 1943, drugi i trzeci w styczniu 1944 roku. Mimo sukcesów w badaniach podczas prób, obawiano się zbyt słabej konstrukcji jednodźwigarowej, którą wzmocniono. Zmieniony został kształt tylnej wieżyczki, wzorując się na B-17E. Mitsubishi G4M był siedmiomiejscowym samolotem bombowo-torpedowym, średniopłatem o konstrukcji metalowej, przekroju eliptycznym, półskorupowym. Podwozie klasyczne, było całkowicie wciągane w locie do gondoli silnikowych, napęd: dwa silniki gwiazdowe 14-cylindrowe Mitsubishi Kasei 11 MK4A, śmigło metalowe, trzyłopatowe (w wersji G4M1), a silnik Mitsubishi Kasei 21 MK4T lub Mitsubishi Kasei 25 i śmigło czterołopatowe (w wersji G4M2). W dziobie kadłuba mieściło się oszklone stanowisko nawigatora, który równocześnie pełnił funkcję bombardiera i obsługiwał mieszczący się w dziobie ruchomy karabin maszynowy. Za tym stanowiskiem, w górnej części kadłuba, znajdowała się kabina pilotów, w której lewy fotel zajmował pierwszy pilot, a prawy – drugi. Za kabiną pilotów znajdowała się górna wieżyczka strzelecka, w której strzelec pokładowy obsługiwał ruchomy karabin maszynowy. W środkowej części kadłuba – z prawej i lewej strony – mieściły się stanowiska bocznych strzelców pokładowych, obsługujących ruchome karabiny maszynowe – wystawiane na zewnątrz przez okienka. Na końcu kadłuba zamocowano całkowicie metalowe usterzenie klasyczne i zakryte, tylne stanowisko strzeleckie z umieszczonym w nim działkiem kalibru 20 mm, obsługiwane przez strzelca pokładowego. Płat metalowy o trapezowym obrysie, dwudźwigarowy, kesonowy, wewnątrz którego umieszczony był integralny zbiornik paliwa o pojemności 4900 litrów. Płat zamontowany był do boków kadłuba tuż za kabiną pilotów. Do płata zamontowano dwie gondole z silnikami gwiazdowymi Kasei 11 MK4/A.

ŹRÓDŁO : WIKIPEDIA